КОРРУПЦИЯГА ҚАРШИ КУРАШИШНИНГ АСОСИЙ ТАМОЙИЛЛАРИ

Бугунги кунда коррупцияга қарши кураш жамият ва давлатнинг олдида турган энг муҳим вазифалардан бири ҳисобланади. Ўз-ўзидан равшанки жамиятимизда коррупция мавжуд экан, бу омил давлат иқтисодиётининг ривожланишига тўсқинлик қилишда давом этаверади. Албатта бугунги кунда бу борада мавжуд камчиликларни бартараф этиш ва янги тажрибаларни амалиётга жорий этиш ҳамда амалдаги қонунларни такомиллаштириш бўйича ишлар олиб борилмоқда. 

Жумладан, 2017 йилнинг 3 январида ЎРҚ-419-сонли “Коррупцияга қарши курашиш тўғрисида”ги қонун қабул қилинди. Ушбу қонунда коррупцияга “шахснинг ўз мансаб ёки хизмат мавқеидан шахсий манфаатларини ёхуд ўзга шахсларнинг манфаатларини кўзлаб моддий ёки номоддий наф олиш мақсадида қонунга хилоф равишда фойдаланиши, худди шунингдек, бундай нафни қонунга хилоф равишда тақдим этиш” деб таъриф берилди. Бундан ташқари коррупцияга қарши курашишнинг қуйидаги асосий йўналишлари белгилаб олинди:

·   Жамиятдаги коррупцияга нисбатан муросасиз муносабатни шакллантириш.

·   Коррупциянинг олдини олиш бўйича чора-тадбирларни амалга ошириш.

·   Коррупцияга оид жиноятлар учун жавобгарликнинг муқаррарлиги тамойилини таъминлаш.

Жорий йилнинг 24 январида Ўзбекистон Республикаси Президенти Шавкат Мирзиёев Олий Мажлисга Мурожаатномасида коррупция борасида қуйидаги фикрларни таъкидлаб ўтди “Коррупцияга қарши курашишда аҳолининг барча қатламлари, энг яхши мутахассислар жалб қилинмас экан, жамиятимизнинг барча аъзолари, таъбир жоиз бўлса, “ҳалоллик вакци-наси” билан эмланмас экан, ўз олдимизга қўйган юксак марраларга эриша олмаймиз. Биз коррупциянинг оқибатлари билан курашишдан унинг барвақт олдини олишга ўтишимиз керак”. Шунингдек Президент томонидан коррупцияга қарши курашишга масъул бўладиган алоҳида орган ташкил этиш таклиф этилди. 2020 йил 29 июндаги “Ўзбекистон Республикасида коррупцияга қарши курашиш тизимини такомиллаштириш бўйича қўшимча чора-тадбирлар тўғрисида”ги ПФ-6013-сон Фармонига мувофиқ Ўзбекистон Республикаси Коррупцияга қарши курашиш агентлиги ташкил этилди. 

Шу ўринда рақам ва фактларга тўхталиб ўтиш мақсадга мувофиқ. Transparency International халқаро нодавлат ташкилотининг Коррупцияни идрок қилиш индекси (Corruption perceptions Index)га кўра Ўзбекистон Республикаси 2019 йил 180 та мамлакат ичида 153 ўринда ва 100 баллик тизимдан 25 баллга эга бўлган. Бундан келиб чиқадики Ўзбекистон мамлакатимизда коррупция билан боғлиқ муаммога жиддий ёндашиши зарурлигини кўрсатади.

Бундан ташқари 2019 йилда “Ижтимоий фикр” респбулика жамоатчилик фикрини ўрганиш Маркази томонидан “Коррупцияга қарши курашиш бўйича жамоатчилик фикри” мавзусида ўтказилган сўровга асосан фуқароларнинг фикрича, давлат ва жамият ҳаётида коррупция энг кўп тарқалган соҳалар қуйидаги юқори қўрсаткичлар эга бўлган: ишга қабул қилиш соҳасида 45,5 фоиз, соғлиқни сақлаш тизимида  42,9 фоиз, олий таълим тизимида 35,1 фоиз, халқ таълими тизимида 24,9 фоиз, банк тизимида 22,1 фоиз, ИИВ идоралари тизимида 20 фоиз, прокуратура органларида  18,5 фоиз, суд органлари тизимида 17,5 фоизни ташкил этади.

Шунингдек, ушбу сўровномага кўра жамиятда мавжуд бўлган коррупциянинг сабабларига қуйидагиларни келтириб ўтишган. Фуқароларнинг ўз муаммоларини Қонунни четлаб ўтиб ҳал қилишга интилиши 28,7 фоиз, жамиятда мансабдор шахсларнинг устидан назоратнинг сустлиги 25,3 фоиз, бошқарув тузилмаларида очиқлик ва шаффофликнинг етарли эмаслиги 26,6 фоиз, фуқароларнинг қонунлар ва ўз ҳуқуқларини билмаслиги, коррупцион жиноятларга қарши курашишда ҳуқуқий тажрибанинг йўқлиги 20,9 фоизни ташкил этади. 

Юқоридагилардан шуни англаш мумкинки, коррупция касб ва соҳа фаолиятининг деярли барча жабҳаларига кириб улгурган. Шу билан бирга фуқароларнинг ўзи ҳам маълум бир масалаларни ҳал этишда қонунларни четлаб ўтиши ва коррупция таклиф этаётганлиги албатта аянчли ҳолат. Бугунги кунда халқаро экспертлар рақамли иқтисодиётни ривожлантириш ва барча соҳаларга жорий қилиш билан коррупцияни камайтиришга эришиш мумкинлигини таъкидлаб келмоқдалар. Шундан келиб чиқиб айтиш мумкинки мамлакатда барча соҳаларда шаффофликни яратиш, қонунлар ижросини адолатли бажариш, коррупция билан боғлиқ жиноятларни содир этган мансабдор шахсларни қатъий жазолаш ва коррупцияга қарши курашишда аҳолининг ҳуқуқий онгини ошириш жамият ва давлатнинг устувор вазифаси бўлиб қолади. 

У. ХОЛМАМАТОВ,

Самарқанд ҳарбий прокуратураси терговчиси, адлия катта лейтенанти.