PISA O'QUVCHILARNI MUSTAQIL FIKRLASHGA CHORLAYDI
PISA (inglizcha Programme for International Student Assissment) - turli davlatlarda 15 yoshli o'quvchilarning savodxonligi (o'qish, matematika, tabiiy fanlar) hamda bilimlarini amaliyotda qo'llash qobiliyatini baholovchi dastur bo'lib, bu dasturda qatnashishdan maqsad raqobatbardosh kadrlarni yaratish uchun mustahkam zamin yaratishdan iborat.
PISA o'zining dunyo bo'ylab qamrovi va muntazamligi bilan ahamiyatli. Hozirgacha saksondan ortiq mamlakatlar PISAda ishtirok etmoqda.
PISA dasturining maqsadi nima, u qanday zaruriyat tufayli paydo bo'lgan?
XXI asr axborot texnologiyalari asri. Bu asr o'z mutaxassislaridan oldingidan farq qiluvchi kompetensiyalarni talab qiladi. XX asrda va undan oldin kuchli xotira, ensiklopedik bilim, o'z sohasida ko'proq ma'lumotni bilgan muta-xassislar yuqori qadrlangan bo'lsa, endi bu bilimlar hal qiluvchi ahamiyatga ega bo'lmay qoldi. Qidiruv tizimlari, online ensiklopediyalar, sohalar bo'yicha mukammal online bazalar yaratildiki, endi bu ma'lumotlarni eslab qolish zaruriyati ikkinchi darajali vazifa bo'lib qoldi. Hozirgi zamon mutaxassisida bu bilimlarni tahlil qilish, ulardan yangi ma'lumotlarni hosil qila olish, xalq tili bilan aytganda, “kosa tagidagi nimkosa”ni ko'ra olish kompetensiyasi birinchi o'ringa ko'tarilmoqda. PISA testlari xuddi shu o'zgarishlarni ta'lim tizimida aks ettirish, maktab o'quvchilarining haqiqiy hayotda kerak bo'ladigan hodisalarni tahlil qilish, ulardan xulosa chiqarish va muloqotga kirishish ko'nikmalarini qay darajada egallayotganini aniqlash maqsadida o'tkaziladi.
PISAning asosiy yonalishlaridan biri bu - o'qish savodxonligi bo'lib, bu insonning matn shaklida berilgan ma'lumotlarni tushuna olish ko'nikmasi, jamiyat hayotida faol qatnashish jarayonida o'qigan ma'lumotlaridan o'z maqsadlari yo'lida foydalana olish layoqatidir.
Bu yo'nalishning maqsadi o'quvchining berilgan badiiy asardan parcha, biografiya, xat, hujjat, gazeta va jurnallardan olingan maqolalar, turli qo'llanmalar, tarkibida matnni ochib berishga mo'ljallangan diagrammalar, rasmlar, jadvallarni tushunish, mazmuni haqida fikr yurita olish va o'qiganlari haqida o'z fikrini bildira olish kabi kompetensiyalarni aniqlash hisoblanadi.
Yangi nashrdan chiqqan 8-sinf ona tili darsligidagi mavzularda o'quvchilarni PISA talablariga moslashishi nazarda tutilgan. Darslikning 314-sahifasida ''Haqiqat va majoz'' matni berilgan.
Bir kishi quturgan tuyadan jonini qutqarish uchun jar ustiga egilgan ikki shoxga osilib, jar yoqasiga oyoq qo'yadi. Lekin oyog'i ostidagi indan to'rtta ilon bosh chiqarib turganini ko'rib qoladi. Jarning ostiga nazar tashlasa, u yerda ulkan bir ajdaho og'zini katta ochgancha uning tushishini kutib turganligiga, yuqoriga qarasa, oq va qora sichqonlar u osilib turgan shoxlarni to'xtovsiz kemirayotganliklariga ko'zi tushadi. Bu ahvoldan qutilish chorasini o'ylab turganida shunday yonginasida asalari uyasini ko'radi va barmog'ini asalga botirib, yalay ketadi. Asalning shirinligi uning boshini shu darajada aylantirgan ediki, natijada u o'zining qanday ahvoldaligini unutib qo'yadi: oyoqlarini to'rt ilonning boshiga qo'yganligi va bu ilonlar uni har lahzada chaqib olishlari mumkinligi, sichqonlar shoxlarni kemirib bitirishlari va shox sinsa, u ajdaho komiga tushishi muqarrarligi xayolidan ko'tariladi. Jaholat pardasi aql nurini to'sib qo'yadi va oz fursat o'tmay, u jarga qulab halok bo'ladi.
Topshiriqlar ustida ishlash.
Bu hikoyatda oq va qora sichqon, to'rt ilon, asal, ajdaho majoziy ma'no ifodalamoqda. Ular nimaning ramzi ekanini ayting.
1. Oq va qora sichqon - kecha va kunduz.
2. To'rt ilon - olam asosini tashkil qiluvchi unsurlar( suv, olov, tuproq, havo).
3. Asal - o'tkinchi dunyo.
4. Ajdaho - o'lim.
Matnning asosiy g'oyasi quyidagicha:
Bu dahshatli va chuqur jar tashvishi hech qachon tugamaydigan hayot.
Oq va qora sichqonlar - odam jarning umrini kamaytirish uchun tinimsiz almashib turgan kecha va kunduz.
To'rt ilon- borliqning asosini tashkil qiluvchi to'rt unsur: ulardan birortasi o'z muvozanatini yo'qotsa, inson darhol mavh bo'ladi.
Ajdaho - hech kim qochib qutula olmaydigan o'lim.
Matn mazmuni orqali o'quvchilarga har bir ishimizni o'ylab amalga oshirishimiz zarurligi, jaholat pardasi aqlimizni egallab olmasligi kerakligi uqtiriladi.
PISA o'zining dunyo bo'ylab qamrovi va muntazamligi bilan ahamiyatli. Hozirgacha saksondan ortiq mamlakatlar PISAda ishtirok etmoqda.
PISA dasturining maqsadi nima, u qanday zaruriyat tufayli paydo bo'lgan?
XXI asr axborot texnologiyalari asri. Bu asr o'z mutaxassislaridan oldingidan farq qiluvchi kompetensiyalarni talab qiladi. XX asrda va undan oldin kuchli xotira, ensiklopedik bilim, o'z sohasida ko'proq ma'lumotni bilgan muta-xassislar yuqori qadrlangan bo'lsa, endi bu bilimlar hal qiluvchi ahamiyatga ega bo'lmay qoldi. Qidiruv tizimlari, online ensiklopediyalar, sohalar bo'yicha mukammal online bazalar yaratildiki, endi bu ma'lumotlarni eslab qolish zaruriyati ikkinchi darajali vazifa bo'lib qoldi. Hozirgi zamon mutaxassisida bu bilimlarni tahlil qilish, ulardan yangi ma'lumotlarni hosil qila olish, xalq tili bilan aytganda, “kosa tagidagi nimkosa”ni ko'ra olish kompetensiyasi birinchi o'ringa ko'tarilmoqda. PISA testlari xuddi shu o'zgarishlarni ta'lim tizimida aks ettirish, maktab o'quvchilarining haqiqiy hayotda kerak bo'ladigan hodisalarni tahlil qilish, ulardan xulosa chiqarish va muloqotga kirishish ko'nikmalarini qay darajada egallayotganini aniqlash maqsadida o'tkaziladi.
PISAning asosiy yonalishlaridan biri bu - o'qish savodxonligi bo'lib, bu insonning matn shaklida berilgan ma'lumotlarni tushuna olish ko'nikmasi, jamiyat hayotida faol qatnashish jarayonida o'qigan ma'lumotlaridan o'z maqsadlari yo'lida foydalana olish layoqatidir.
Bu yo'nalishning maqsadi o'quvchining berilgan badiiy asardan parcha, biografiya, xat, hujjat, gazeta va jurnallardan olingan maqolalar, turli qo'llanmalar, tarkibida matnni ochib berishga mo'ljallangan diagrammalar, rasmlar, jadvallarni tushunish, mazmuni haqida fikr yurita olish va o'qiganlari haqida o'z fikrini bildira olish kabi kompetensiyalarni aniqlash hisoblanadi.
Yangi nashrdan chiqqan 8-sinf ona tili darsligidagi mavzularda o'quvchilarni PISA talablariga moslashishi nazarda tutilgan. Darslikning 314-sahifasida ''Haqiqat va majoz'' matni berilgan.
Bir kishi quturgan tuyadan jonini qutqarish uchun jar ustiga egilgan ikki shoxga osilib, jar yoqasiga oyoq qo'yadi. Lekin oyog'i ostidagi indan to'rtta ilon bosh chiqarib turganini ko'rib qoladi. Jarning ostiga nazar tashlasa, u yerda ulkan bir ajdaho og'zini katta ochgancha uning tushishini kutib turganligiga, yuqoriga qarasa, oq va qora sichqonlar u osilib turgan shoxlarni to'xtovsiz kemirayotganliklariga ko'zi tushadi. Bu ahvoldan qutilish chorasini o'ylab turganida shunday yonginasida asalari uyasini ko'radi va barmog'ini asalga botirib, yalay ketadi. Asalning shirinligi uning boshini shu darajada aylantirgan ediki, natijada u o'zining qanday ahvoldaligini unutib qo'yadi: oyoqlarini to'rt ilonning boshiga qo'yganligi va bu ilonlar uni har lahzada chaqib olishlari mumkinligi, sichqonlar shoxlarni kemirib bitirishlari va shox sinsa, u ajdaho komiga tushishi muqarrarligi xayolidan ko'tariladi. Jaholat pardasi aql nurini to'sib qo'yadi va oz fursat o'tmay, u jarga qulab halok bo'ladi.
Topshiriqlar ustida ishlash.
Bu hikoyatda oq va qora sichqon, to'rt ilon, asal, ajdaho majoziy ma'no ifodalamoqda. Ular nimaning ramzi ekanini ayting.
1. Oq va qora sichqon - kecha va kunduz.
2. To'rt ilon - olam asosini tashkil qiluvchi unsurlar( suv, olov, tuproq, havo).
3. Asal - o'tkinchi dunyo.
4. Ajdaho - o'lim.
Matnning asosiy g'oyasi quyidagicha:
Bu dahshatli va chuqur jar tashvishi hech qachon tugamaydigan hayot.
Oq va qora sichqonlar - odam jarning umrini kamaytirish uchun tinimsiz almashib turgan kecha va kunduz.
To'rt ilon- borliqning asosini tashkil qiluvchi to'rt unsur: ulardan birortasi o'z muvozanatini yo'qotsa, inson darhol mavh bo'ladi.
Ajdaho - hech kim qochib qutula olmaydigan o'lim.
Matn mazmuni orqali o'quvchilarga har bir ishimizni o'ylab amalga oshirishimiz zarurligi, jaholat pardasi aqlimizni egallab olmasligi kerakligi uqtiriladi.
Guljahon QURBONOVA,
35-maktabning ona tili va adabiyot fani oqituvchisi.
Мавзуга оид:
MILLIY MADANIYATIMIZ KO‘ZGUSI
- 17 дек, 15:04
TUMAN AHOLISIGA МUROJAATNOMA
- 02 дек, 14:56
SHE'R QANDAY YOZILADI?!
- 12 авг, 14:00