Ўзингни шод тутқил, ғам емакка арзимас дунё

Маълумки, дунёда кўплаб сулола вакилларига турли давлатларни бошқариш насиб этган. Бу борада темурийларга бахт кулиб боққан. Улар, аввало, ҳукмдорлик тамғасини қўлларида узоқ вақт - салкам 500 йил давомида ушлаб турганлар, буюк давлатчиликка асос солиб, тинчлик-осойишталикни, халқлар ўртасида ўзаро ҳамкорликни юзага келтирганлар. Бу тарих учун улуғ давр эди. Иккинчиси, бунёдкорлик соҳаси билан боғлиқ. Табиийки, ҳамма даврларда ҳукмдорлар ўз мамлакатлари ҳудудларида қурилиш, яратувчилик ишларини олиб борганлар. Темурийлар эса нафақат ўз юртларида, балки қўл остида бўлган барча ўлкаларда ободончилик ишларига йўл очиб берганлар, Самарқанд, Шаҳрисабз, Бухоро, Шероз, Бағдод, Ҳамадон, Ҳирот, Кобул, Агра, Басра сингари шаҳарларни ер юзининг сайқалига айлантирганлар, Хуросон, Кирмон, Муғон, Ҳиндистон ўлкаларини обод қилганлар. Шу тариқа тарихда улуғвор бунёдкор ҳукмдорлар мақомига эришганлар. Учинчиси, таълим-тарбия соҳаси билан боғлиқ. Ҳаётда ҳар бир сулола вакиллари улуғ шахслар, буюк инсонларни етиштириб берганликлари билан фахрланадилар. Темурийлар ҳам тарихда юзлаб буюк арбоблар, алломалар, шоирлар, адиблар, муаррихлар, улуғ шахсларни етказиб берган сулола ҳисобланади. Улар дунё тамаддунига ниҳоятда катта ҳисса қўшганлар. Шунинг учун дунё қадимшунослари темурийлар даврини    "Шарқнинг иккинчи Ренессанси - Уйғониш даври" деб эътироф этадилар. Ана шу сулоланинг буюк вакилларидан бири, шубҳасиз, буюк шоҳ ва шоир Заҳириддин Муҳаммад Бобурдир. Заҳириддин Муҳаммад ибн Умаршайх Мирзо Бобурдир.
Улуғ ўзбек шоири, мутафаккир, тарихчи ва давлат арбоби, марказлашган давлат ва бобурийлар салтанати асосчиси Заҳириддин Муҳаммад Бобур Андижон шаҳрида 1483-йил 14-февраль куни туғилди. Амир Темурнинг бешинчи авлоди, Фарғона ҳукмдори Умаршайхнинг фарзанди. Бобур 12 ёшда (1494) тахтга чиқди. 1503-1504 йилларда Афғонистонни эгаллади. 1519-1525 йилларда Ҳиндистонга 5 марта юриш қилади. Уч асрдан ортиқ давом этган (1526-1858 йиллар) Бобурийлар салтанатига асос солди. 
 Лирик мероси "Қобул девони" (1519)га, 1528-29 йилларда "Ҳинд девони"га жамланган. Тўлиқ          ий, тасаввуфий, хасби хол каби турларга ажратиш мумкин. Бобур шеърияти интеллектуал қалб изҳори сифатида ардоқлидир. Унинг асарлари самимий, равон, услубан тугал ва мушаккалдир. Бобур рубоий жанрини турк адабиётида дунёга олиб чиққан шоирдир. 
Бобур йирик давлат арбоби, саркарда бўлиш билан бирга Шарқ маданияти, адабиёти, тилшунослигида ўзига хос ўрин эгаллаган адиб, шоир, аллома сифатида шуҳрат қозонди. Унинг адабий, илмий меросидан ғазаллари, рубоийларини ўз ичига олган тўлиқ бўлмаган девони, ўғли Ҳумоюнга бағишланган, ислом дини асослари хусусида ёзилган "Мубаййин" асари, Хожа Аҳрорнинг "Волидия" асарининг назмий таржимаси, арабий янги алифбога бағишланган "Хатти Бобурий" рисоласи, "Ҳарб иши", "Бобурнома" асарлари бизнинг давримизгача етиб келган. Булардан ташқари, унинг аруз вазни қоидаларига бағишланган "Муфассал" деб номланган асар ёзганлиги, турли мавзуларда рисолалар яратганлиги ҳақида маълумотлар ҳам мавжуд. Бу асарлар Бобурнинг Шарқ маданияти, адабиёти, илм-фани тараққиётига катта ҳисса қўшганлигини кўрсатади. Шунинг учун муаррих Мирзо Ҳайдар "Тарихий Рашидий" асарида "Бобур жуда кўп фазилатларни файзиёб этган бўлиб, асарлари билан Шарқнинг улуғ мутафаккирига айланган эди", деб баҳо беради. Шоир рубоийларидан бирида Ватандан айро тушган тақдири ҳақида ёзғириб, яна юртга қайтиш орзусида бундай деб ёзган эди:Аммо бу орзусига етиша олмади, ҳаёт унга бошқа тақдирни раво кўрди. У 1530 йилда Ҳиндистонда вафот этди. Дастлаб Агра шаҳрида дафн қилинди. Кейин ҳоки Қобулга олиб келиб кўмилди. Бобур шу тариқа ўзи истиқомат этишни, муқим яшашни ният қилмаган Қобулда мангуликка бош қўйди.
Бобур ҳаётда мураккаб, қийин, қарама-қаршиликларга тўла умр йўлларини босиб ўтди. Юртини жондан севган, дунёда яхшиликни, дўстликни улуғлаган инсон тақдир тақозосига кўра ўзга элларга қилич кўтариб боришга мажбур бўлди. Бировларга озор беришни истамаган, инсонийлик ва меҳр-муҳаббатни куйлаган шоир кўплаб халқлар устидан жаҳонгир ҳукмдорга айланди. Унинг шеъриятида ана шундай мураккабликлар, зиддиятлар ифодасини топган. У бир ғазалида:деб инсон шахсини бу фоний дунёнинг ғам-ташвишларидан юксак қўяди. Ватандан айро тушган қалбларда юрт соғинчи кучли бўлади. Шоир қалбида эса бу соғинч янада туғёнли кечади. Шунинг учун юртдан айро тушган Бобур шеъриятида Ватан ва юртга муҳаббат мавзуи етакчи ўрин тутади.
Ёки шоир "Яхшилиғ" радифли ғазалида бош-қа бир мавзуга мурожаат қилади. У бу дунёда бировга яхшилик қиладиган кимса ҳам, дўст ҳам, ёр ҳам қолмади, ҳатто аҳли жаҳон ва замондан яхшилик кутмоқ бефойда, дейди. Аммо ана шундай ҳолатда ҳам шоир инсонни яхшилик қилишга ундайди:Бу улуғ шоирнинг ўз-ўзига ва башариятга нисбатан қалб тубидан чиққан нидоси эди. Умуман, Бобур назмий асарлари мавзусининг ранг-баранглиги, фалсафийлиги, самимияти, соддалиги билан нафақат Шарқ шеъриятида, балки дунё адабиётида ўзига хос ўрин тутади.
Заҳириддин Муҳаммад Бобур жисман Ватандан узоқда бўлса ҳам қалбан унга қаттиқ боғланган эди.