Tariximizni o'rganamiz DOUMSAID MASJIDINING TARIXINI BILASIZMI?

Doumsaid masjidi 1870 yilda Yusufboy va Mamadiyor xoji tashabbusi bilan qurilishi boshlangan. Ushbu masjidning qurilishida yaqin atrofda yashovchi fuqarolarning ham xizmati katta bo'lgan, albatta.

Masjidning Doumsaid deb nomlanishi boisi, masjid joylashgan qishloqning nomi bilan bog'liq. Bu qishloqning Doumsaid deb nomlanishiga sabab ushbu nom forscha bo'lib, o'zbek tilida o'ninchi said bo'ladi. Arabistondan islomni targ'ib qilish maqsadida kelgan Uzun ota, Badr ota, Miryoqub Said otalar bo'lib, Uzun ota  Surxondaryo viloyati Uzun tumanida, Badr ota Qashqadaryo viloyatida, Miryoqub Said ota Oqdaryo tumanida qo'nim topishgan. Miryoqub Said otaning 5 ta farzandi bo'lib, ular Said ota, Elim Said ota (Chuqur qishloqda) Bo'ron Said ota (Ishtixon tuman) Jabbor Said ota (Xo'jandda) Said Qodir ota (Qo'qondda) qo'nim topishgan.

Doumsaidda qo'nim topgan Miryoqub ota payg'ambarimiz (R.S.A.V.)ning o'ninchi avlodi   bo'lganligi sababli o'ninchi Said, ya'ni   Doumsaid degan nomning kelib chiqishiga sabab bo'lgan, ya'ni Payg'ambarimiz (S.A.V.)ning qizi Fotima onamiz va Hazrat Alining avlodi (ushbu ma'lumotlar Doumsaidda yashovchi Jaxbarov Obidxondan olindi).

Endi masjidning qurilishiga homiy bo'lgan va tashabbuskor bo'lgan Yusuf boy va Mamadiyor xojilar haqida to'xtalsak.

Yusuf boy  Rayimtepa qishlog'ida  yashab o'tgan Chori  XVIII asrning   oxirlarida  tug'ilgan.  Chori o'g'li Yusuf (1830-1901),  Yusuf   o'g'li Ahmad (1905-1982). Ahmad boboning   farzandlari: Nazar Ahmedov (1941- 2014) Nazar Ahmedov viloyatda qurilish va texnika  sohalarida rahbar bo'lib ishlagan. 1993-yildan 2000-yilgacha   Oqdaryo tuman hokimi lavozimida ishlab, tuman rivojiga katta hissa qo'shgan.  Ikkinchi o'g'li Azamat Ahmedov (1944-2015). Maorif sohasida faoliyat ko'rsatgan,  Ahmedov Abdusamad 1951-yilda tug'ilgan, ishlab chiqarishda, Ahmedov Bahrom, Ahmedov Baxtiyorlar turli sohalarda faoliyat ko'rsatib  kelmoqda.

Ikkinchi tashabbuskor Mamadiyor xoji Qarqarali qishlog'idan. Uuning o'g'li   Fayzulla, Fayzullaning o'g'li Murodullo tuman va jamoa xo'jaliklarida turli lavozimlarda ishlab  hurmat qozonishgan. 

Mamadiyor xoji Xaj amalini bajarish maqsadida tumanda birinchilardan bo'lib Makka va Madinaga piyoda yo'l bosib Xaj amalini bajargan. 

                        ***

Sobiq ittifoq davrida masjid  qarovsiz ahvolga kelib qolgan edi. Sayil kunlari, juma kunlari namozxonlarni masjidga keltirmaslik uchun tuman rahbarlari, ichki ishlar xodimlari jalb   qilinib, yo'llar to'silardi. Shunday bo'lsada, namozxonlar ibodatga kelishdan to'xtamasdi. 

Istiqlol sharofati bilan  masjidning   faoliyati  jonlandi. 1994 yilda  taqdir taqozosi bilan  men "Zarafshon" jamoa xo'jaligiga rais etib saylandim.  O'sha paytda Doumsaid masjidining  eskirib, ta'mirtalab bo'lib qolganligi sababli uni to'liq ta'mirlash tashabbusi bilan Jaxbarov G'ozixon, Rahmatov Shukurxon, Karimov Abdiqobillar mening huzurimga kelib, ushbu ishda amaliy yordam   berishimni so'rashdi.  Ular masjidni ta'mirlash uchun  yog'och materiallari  kerakligini aytishdi. Shunda maslahatlashib  Raimtepa qishlog'i bilan  Chorvoqtepa qishlog'i o'rtasida joylashgan, atrofdagi odamlar aziz joy   deb hisoblab kelayotgan  Eshmat polvon bobo ziyoratgohida o'sgan qayrog'ochlar va xo'ja-likning turli joylardagi aholi kesishga hayiqadi-gan joylardagi daraxtlar kesib masjidga  keltirildi. 

Masjidni ta'mirlash uchun  Jaxbarov Obidxon tashabbusi bilan  Mo'zon qishlog'ida yashovchi Qarshiyev  Abduqobil usta jalb qilindi.  Usta o'g'li Qarshiyev Ilhom bilan ish boshlar ekan, bir nechta simyog'och kerakligini aytdi. Simyo-g'ochlarni  o'sha paytda tuman elektr tarmoqlari idorasi boshlig'i bo'lib ishlayotgan Mamarizayev Ahror yetkazib berdi. Usta simyog'ochlarni masjidning zavarovlariga ichki va tashqi  tomonidan tirgak qilib mahkamladi va avval orqa devorni to'liq almashtirdi, xuddi shu uslubda  masjidning devorlari to'liq almashtirildi, ammo tom qismi buzilmadi. 

Poydevor uchun blok g'ishtlarni Ahmedov Azamat yetkazib berdi. Devorlarning buzilishi jarayonida  ma'lum bo'ldiki, eski qalama, sinchlar butunlay chirib ketgan ekan. Faqatgina muvo-zanat va ustunlar masjidning qulab ketmas-ligidan saqlab turganligi ma'lum bo'ldi.

Masjidni ta'mirlashda yaqin-atrofda yashov-chi  aholi  ham yaqindan yordam berdi. Kimdir  loy ishlarida, kimdir ishlovchilarga ovqat  yetkazib   o'z hissasini qo'shishga harakat   qilishdi. Ulardan Alloh rozi bo'lsin. 

Endi Abduqobil usta haqida to'xtalmasak bo'lmas.

Abduqobil Qarshiyev Mo'zon qishlog'ida tug'ilgan, uning farzandlari Qarshiyev Ilhom, Qarshiyev Faxriddin, Abduqobilov Abdujabbor, Qarshiyev Hamdam, Qarshiyev Nodirlar tumanda turli sohalarda faoliyat ko'rsatib, hurmat qozongan insonlardan hisoblanadi. 

Doumsaid masjidiga juma va hayit namoz-larini ado  etish uchun sobiq Zarafshon, Guliston, Samarqand, Navoiy, Yangiobod jamoa  xo'jaliklaridan namozxonlar  kelishadi. 

Masjid faoliyat ko'rsatish uchun adliya bo'limining ruxsati bo'lishi lozim. Adliyadan ro'yxatdan  o'tkazish uchun  o'sha vaqtda   masjid imomi bo'lgan Islomov Ro'zi domla, qishloq faoli Egamberdiyev Oltiboylarning xizmati katta  bo'lganini ta'kidlash loizm. 

Albatta bungacha ham masjidda joriy ta'mirlash ishlari bo'lib turgan. Samarqand jamoa xo'jaligidan ustalar bu sohada ish olib borishgani ma'lum. Ulardan ham Alloh rozi bo'lsin.

Biz aytgan fikrlardan masjid sobiq ittifoq davrida faoliyat  ko'rsatmagan deb tushunmaslik  kerak, biroq, ko'plab cheklovlar va to'siqlar bo'lganini eslatib o'tmoqchimiz xolos.

Masjidning bugungi holatga kelishida Samarqand viloyat hokimi vazifasini bajaruvchi bo'lib ishlagan A'zamxon Bahromovning  ham xizmatlarini ta'kidlash lozim.  U kishi tomonidan  masjidning ust qismi yangilanib, shifer bilan yopildi. Yonidagi hujralar ta'mirlanib yangi hujralar qurishda amaliy yordam berganlar.

Shuningdek, O'rta qishloqda yashovchi Faxriddin (Begmat) xoji masjid uchun o'z hisobidan tahoratxona qurib, kerakli uskunalar bilan  jihozlab berganini alohida  ta'kidlab o'tish lozim. 

Turli vaqtlarda masjidga imomlik qilgan domlalar to'g'risida  to'liq ma'lumotlar saqlanib qolmagan. Biz bu haqida qariyalardan so'rab aniqlaganlarimiz quyidagilar:

1.   Mulla Bobonazar (Loyish sh.dan)

2.   To'rayev Jo'raxon (Doumsaid qish.)

3. Mulla Berdiqul Elmurodov (Mullaxo'ja qish.)

4.   Mulla Eshmirza bobo (Yangioboddan)

5.   Mulla Muhiddinxon Po'latov (To'rtayg'ir qish.)

6.   Islomov Ro'zimurod (Kamoltepa qish.)

7.   Barotov Azamat (Payariq.Eshmoqsoq q.)

8.   Asomov Ravshanxon (Xoldor qish.)

Hozirgi kunda eski masjidning orqa tomonida barcha qulayliklarga ega bo'lgan yangi   masjid qad ko'tarmoqda. O'ylaymizki, tumanimizda yana bir yangi, chiroyli masjid yaqin vaqtlarda  qurib bitkaziladi. Ushbu masjid hashar yo'li bilan barpo etilmoqda.

Doumsaid masjidini qurishda faoliyat ko'rsatishda, ta'mirlashda amaliy yordam bergan har bir  musulmondan Alloh rozi bo'lsin.  Ular nomiga juma va hayit  nomozlarida duolar qilinib turilsa, nur ustiga a'lo nur bo'lar edi.

Masjidning ochilishida amaliy yordam  bergan Burganli qishlog'ida yashovchi Shodiyev Qurbonning ishlariga Yaratgan baraka  bersin.

Bizning xotiramizga kelmay qolgan, nomi ushbu risolaga kirmagan bo'lsa-da, masjid   uchun katta xizmat qilganlar bo'lsa, ulardan uzr so'ragan holda  Alloh ulardan rozi bo'lishini tilab qolamiz.

Yuqorida keltirilgan ma'lumotlarni  to'plash-da amaliy yordam bergan Obidxon Jaxbarov, Ahmedov   Abdusamat, Jo'rayev  Rustamxon, mulla Ro'zi Islomov, Abdualimov Mannonxon, Jo'rayev Qilichxon, Qoratuxum qishlog'idan Ubaydulla aka, Qorateri qishlog'idan Ergash akalarga minnatdorchilik bildiramiz. Ularning gaplari orasidan qisman o'zlariga bildirmagan holda ma'lumotlar olishga harakat qildik.

Rizoqul USANOV,

Temirak qishlog'ida yashovchi, mehnat faxriysi.