ЕРНИНГ ЭГАСИ КИМ?

Ҳозир қаерга борманг, ким билан суҳбатлашманг, асосан нарх-навонинг ошганлиги ҳақида фикр билдиради. Чунки халқнинг асосий истеъмол маҳсулотлари ҳисобланган ун, ёғ, шакар, картошка, сабзи-пиёз сингари озиқ-овқат нархларининг ошганлиги очиғи, кўпчиликни ўйлантириб қўйди. Сир эмас, катта оилаларда 50 килограммлик бир қоп ун олсангиз бир ойга ҳам бормасдан тугайди. Ҳозир эса бир қоп уннинг нархи ўртача 340 мингдан 400 минг сўмгача сотилмоқда. Айни пайтда нархларни биржа белгиламоқда. Ҳайрон бўласан баъзан. Нега юртимизда барча маҳсулотлар деҳқонлар томонидан етиштирилса-ю, нарх борган сари ошиб боряпти. Бир пайтлар дўконларда ёғ, шакар, ун сингари маҳсулотларга одамлар эътибор ҳам бермасди. Чунки пахта кўп етиштирилгандан сўнг ёғ ҳам ҳам кўп бўларди-да. Ўзбекистон бу аграр давлат. Оддий қилиб тушунтирадиган бўлсак, қишлоқ хўжалигига ихтисослашган мамлакат ҳисобланади. Мустақиллигимизнинг дастлабки йилларида фермер хўжаликларимиз ташкил этилганлиги албатта ўзининг ижобий натижасини берди. Буни тан олишимиз керак. Чунки  ҳар бир оилага 5-6 гектардан ер ажратилиб, фермер хўжаликлари ташкил этилганлиги аҳолининг иш билан таъминланишида муҳим роль ўйнади. Аммо кейинги пайтларда қишлоқ хўжалигида иқтисодий ислоҳотларнинг жорий этилиши, аниқроқ айтадиган бўлсак, фермерларнинг йирик жамоаларга айлантирилиши ишсизлар сонини янада кўпайтирди. Илгарилари иш билан таъминланган аҳоли ишсиз қолди. Ҳозирги пайтда ҳар бир фермер хўжалиги ҳисобида 100 гектардан 400 гектаргача деҳқончилик қилинадиган ерлар мавжуд. Фермерлар ҳам фақатгина ўз оиласи ва қариндош уруғларини иш билан таъминлашган, холос. Янада аниқроқ қилиб айтадиган бўлсак, фермер хўжаликлари ихчам бўлган пайтда 100 гектар майдонда 80-90 нафар киши меҳнат қилган бўлса, фермерлар йириклашгач шунча майдонда бор йўғи 7-8 киши ишлаяпти. Қолган 70 нафар киши эса ишсизга айланди. Шундай ҳолатда камбағалчиликни қисқартириб бўлармикин? Хўш, бунинг учун нима қилмоқ керак, деган савол ўз-ўзидан пайдо бўлади.
Бунга шундай жавоб бериш мумкинки, биринчи навбатда ишсизликни кескин камайтириш учун ҳар бир оилага 5-6 гектардан ер ажратилиб бериш керак. Ана шундай қилинганда оиладаги барча кишилар иш билан таъминланади. Етиштирилган маҳсулоти бозор нархидан анча арзон бўлиши турган гап. Яқинда Президентимиз мамлакатда чорвачилик ва паррандачиликка алоҳида эътибор бериш ҳақида алоҳида кўрсатма берди. Бизда ке-йинги пайтларда қорамол боқиш анча қийинлашгани барчага маълум. Бунинг сабабларидан бири юртдошларимизнинг қорамол боқишлари учун умуман ер ажратиб берилмаяпти. Давлат корхоналарида ишлаб чиқарилаётган емнинг нархи ниҳоятда қиммат. Қишлоқ аҳолиси ўз хонадонида мол боқишга ниҳоятда қийналмоқда. Далага олиб чиқишнинг имконияти йўқ. Ҳамма жойни фермерлар эгаллаб олган. Қишлоқда яшагандан сўнг одамларнинг рўзғор тебратиши кўп жиҳатдан қорамолга боғлиқ. Айниқса, ишсиз оилаларнинг даромади бўлмаганлиги сабабли уларнинг бор умидлари ўзлари боқаётган қорамолга қаратилган. Тўй қилса ҳам, уй қилса ҳам ана шу қорамол орқали орзуларини амалга оширади.  Аҳолининг айтишига қараганда буғдойдан бўшаган майдонларнинг ҳар гектари 4 миллион сўмдан нақд пулга сотиларкан. Энди ўзингиз ҳисоб-китоб қилиб кўринг. 100 гектар майдонга буғдой етиштирган фермер ҳар гектарини тўрт миллион сўмдан сотса қанча бўлади? Бу оддий арифметика. Тан олиш керак. Шунча нархга ер сотиб олган оддий қишлоқда яшовчи одам қанча харажат қилади? Бугунги кунда ёнилғи материалларининг қимматлашиб кетганлиги сабабли ерни ҳайдатиш, уруғ олиб экиш, хуллас, то йиғиштириб олишга қадар миллионлаб харажат қилишга тўғри келади. Агар куз яхши келса бу одам харажатини чиқариб олиши мумкин. Куз эрта келиб ёғингарчиликлар бошланиб эрта қиров тушса, ер олган деҳқон албатта хонавайрон бўлиши турган гап. Буни ҳаётда кўп кўрганмиз. 
Қисқа қилиб айтганда, ишсизликни камайтириш ва нарх-навони пасайтириш учун ҳар бир оилага юқорида айтганимиздек, эҳтиёжга қараб ер ажратиб берилиши мақсадга мувофиқдир. Бу борада Ўзбекистон Олий Мажлиси Сенати, Қонунчилик палатасидаги доимий комиссиялар ва қишлоқ хўжалиги вазирлигидаги масъуллар жиддий ўйлаб кўришлари зарур. Чунки халқ бор экан, ер ҳам уларга тегишли эканлигини унутмаслик лозим.

ЖЎШҚИН.