Огоҳ бўлинг, одамлар! "СЕН ЎЛГУНЧА МЕН ЎЛСАМ БЎЛМАСМИДИ, БОЛАМ!"

Бу нохуш хабар кутилмаганда бутун қишлоққа тарқалди. Азиз аканинг Жаббор ўғли Россияда ўлган эмиш. Жасадини олиб келиш учун фалон минг доллар пул керак экан...

Она бечорага қийин бўлди. Шунча йил оқ ювиб, оқ тараб вояга етказган чоғида ўн гулидан бир гули очилмай хазон бўлса. Бу кўргуликка қандай чидаш мумкин. Бунинг устига оилада ёлғиз ўғил эди. Ўғли Россияга бораман деганида она бояқиш, ўғлим, узоқ юрт, мусофирчилик осон эмас. Узоқнинг буғдойидан яқиннинг сомони яхши, деб ялиниб ёлворди. Аммо ўғил ойи, битта мен эмасман, яна беш-ўнта қишлоқдошларим бор, кўпчилик бораяптику, деб рўйхуш бермади. Ўғли кетаётганида ҳам она унинг орқасидан бўзлаб қолди. Гўё сўнгги бор кўраётгандек эди. Сўнгги кунларда алғов-далғов тушлар кўраётганди. Сабаб шу эканда. Ойи, ишлаб келиб, кейин ўқишга кираман, кейин сиз айтган қизга уйланаман, деганди Жаббор кетар чоғида. Унинг орзулари орзулигича қолиб кетди. Онаси ҳам уни юборганлиги учун ҳамон ўзини айбдор ҳисоблаб, баъзида аламини эридан оларди. 

- Сиз ота бўлиб ўғилгинамни йўлдан қайтармадингиз, агар борма деб оёқ тираб олганингизда бормасди, - деб заҳрини сочарди аёл. Эри ҳам унинг гапларини ичига ютишга мажбур эди. Хотини тўғри айтади. Агар у қаттиқ турганида ўғлини йўлдан қайтара оларди. Нега индамади? Боласи узоқ юртда, мусофирчиликда юришга ҳеч асос йўқ. Ҳамма нарса етарли. Бунинг устига рус тилини билмайсан, қўлингда ҳунаринг ҳам йўқ, деганда бўларди-ку. Афсуски энди буларнинг ҳаммаси кеч. Бошни уриб ёрган билан фойдаси йўқ. 

Узоқ юртдан тобутини олиб келгунларича анча қийналишди. Аввал самолётда, кейин эса юк машинасида олиб келишди. Тобутнинг атрофлари тунука билан қопланган бўлиб, унинг ичида беозоргина, эндигина, йигирма баҳорни қаршилаётган йигит ётарди. 

Тобутни машинадан пастга тушираётганда она бечора уни қучоқлаб бўзлади, болажоним, сен ўлгунча мен ўлсам бўлмасмиди, болам дея бўзлади, уввос тортди. Кўп ўтмай тобутни қучоқлаганча ҳушидан кетди. Кимдир докторга югурди, кимдир уни уйга олиб кирди. Шунда ҳам она бечора болам, болажоним, деб кўзёш тўкар, кўп йиғлаганидан овози ҳам чиқмай қолганди. Жабборни дафн этиб келишди. 

У билан бирга кетган Холиқ исмли бир йигит нима воқеа бўлганлигини сўзлаб берди...

Россиянинг Сибир ўлкасига катта қийинчилик билан поездда бордик. Ҳар бир купе одамлар билан гавжум эди. Ётиб ухлашнинг иложи бўлмасди. Олти кун юриб, кичик бир шаҳарга етиб келдик. Вагонлардан тушгач, бир чақиримча пиёда юрдик. Атрофи девор билан ўралган бинога олиб киришди. Бизни ишга олиб борган Билол деган киши ёши элликларга борган рус киши билан анча вақт бизлар ҳақимизда гаплашди. Ке-йин келишишди шекилли, ҳаммамизга қарата:

- Энди сизларнинг хўжайинларинг мана шу Сергей ака бўлади, - деди. Ойликларингизни ўзи ҳисоб-китоб қилиб беради. Унинг буйруқларини сўзсиз бажаришларинг керак, акс ҳолда у аяб ўтирмайди. 

Йўлда қаттиқ чарчаган эканмиз, биз катта оғилхонага ўхшаган жойда ухлаб қолдик. Барча қийинчиликлар эртаси куни бошланди. Бизларни эрта тонгда ҳали қоронғи пайтда уйғотишиб икки километр узоқликдаги қурилаётган иморатни битказиш учун олиб боришди. Эрталаб нонушта қилмаганимиз туфайли қувватимиз йўқ эди. Биз пастдаги ғиштни учинчи қаватга таший бошладик. Соат ўнларда бир бурда нон билан чой беришди. Йигирма минутда овқатланиб бўлишимиз лозим экан. Тушда ҳам макаронни қайнатиб беришади. Кечқурун ҳам макарон овқат еймиз. Емасликнинг  ҳечам иложи йўқ. Очдан ўлиш ҳеч гап эмас. Кунлар шу тариқа ўтар, соғлигимиздан ажралиб бораётганимизни ўзимиз ҳам сеза бошладик. Иш ҳақимизни бошлиғимиздан сўраганимизда, у кинояли кулиб, ҳали билмайсанларми, Билол сенларни ҳар бирингизни менга уч юз доллардан сотиб кетди. Энди ҳаммаларинг менинг қулларимсан, деди. Кейин билсак, бизни олиб борган ўша Билол деган киши паспортимизни Сергейга бериб, бизни сотиб кетган экан. Унинг гапларини эшитиб, руҳимиз тушиб кетди. Ахир биз бу ерга қанча орзу-умидлар билан келган эдик-да. Ҳаммаси саробга айланди. Энди қандай бўлмасин, юртимизга қайтиш ҳақида ўйлай бошладик. Бизни қаҳратон совуқда ҳам ишлашга мажбур қилишар, айрим ёш йигитлар бу кўргиликка чидагандан кўра ўлганимиз яхши, ўзимизнинг юртимиз қандай файзли эди, деб йиғлаб ҳам олишарди. Шундай кунларнинг бирида Жаббор кечаси яхши ухламагани ва соғлиги бўлмаганлиги туфайли учинчи қаватдан пастга қулаб нобуд бўлди. Ҳар ҳолда ўша бошлиғимиз Сергей вазиятни тушунди. Менга тобутни олиб кетишим учун рухсат берди. Қолган қишлоқдошларимиз ўша ёқда қолишди. Агар ўша Билолни кўрсам, боплаб ўчимни олардим. Мен сизларга қийналганларимизни айримларини айтдим, холос. У ерда кўрган кечирганларимизни айтсам борми, йиғлаб юборасиз. Ўзимизнинг юртимиздай жой йўқ экан. Ўз уйим - ўлан тўшагим, деб бежизга айтишмаганлигини энди маъносини англаб етдим.

Холиқнинг ҳикояси барчани ўйлантириб қўйганди. Чунки айрим юртдошларимиз ўзга юртларда худди пулни экиб қўйгандек жаннатни орзу қилиб боришиб, кўп ўтмай, алданиб қолишаётганликлари сир эмас-ку. Энг ачинарлиси, ҳали балоғат ёшига ҳам етмаган ўсмирларнинг, қизларнинг фирибгарларнинг тузоғига тушиб қолаётганликлари ғоят ачинарлидир. Уларнику, ҳали бола, ҳали ҳаётда оқ-қорани ажрата олмайди деймиз. Ота-оналаримизчи? Улар ҳаётнинг аччиқ-чучугини ўз бошларидан ўтказишган-ку. Наҳотки оталар ҳали норасида, бошқа тилни билмаган фарзандини бегона кишининг қўлига топширса, бу қандай кўргулик?! Бу билан улар жондек азиз фарзандларини қулликка жўнатаётганликларини билишмаётган бўлишса. Шунинг оқибатида ўзга  юртларга сотиб юборилган юртдошларимизнинг ўзлари эмас, тобутлари келмоқда. Бундай фожиаларга ота-оналаримизнинг ўзлари ҳам сабабчи бўлаётганликларини таъкидлаб ўтиш жоиз. Ҳаёт инсонга бир марта берилади. Дунёдаги жамики бойликлар инсон ҳаётидан азиз эмас-ку, ахир. Барча-ю барча нарса инсон учун, инсон бахт-саодати учун яратилганлигини унутиб қўяётган юртдошларимиз ҳам борлиги ачинарлидир. Пул бу инсоннинг олдида арзимас нарсаку. Шундай экан, азиз тумандошлар, юқорида таъкидлаганимиздек, узоқни буғдойидан яқинни сомони афзал эканлигини унутмайлик. Одамфурушларнинг найрангларига асло учманг, жонажон Ўзбекистонимизнинг жаннатмакон юртга айлантириш учун ўз ҳиссамизни қўшайлик. Ўз юртимизнинг фидойи фарзанди бўлайлик.

Йўлчи МУҲАММАДИЕВ.