ХАРИДОР

Қишлоғимиздаги Пардагулнинг дўконидан истаган нарсани топиш мумкин. Озиқ-овқат, кийим-кечак, хўжалик моллари расталарга тартиб билан териб қўйилган. Туман марказидаги бозорга боришнинг ҳожати ҳам йўқ. Нарх-наво бир хил. Лекин, бозорга борсангиз, йўл ҳақи тўлайсиз. Бориб-келиб, вақтингиз кетади.
Пардагулнинг дўконида қишлоқ аҳли учун яна бир қулайлик бор. У қарзга ҳам савдо қилади. Қишлоқ одамлари содда, оқкўнгил бўлишади. Маош олган куни ёки нафақа келган куни "қарз"ни дарҳол узади. Пардагул кимнинг қўлига қачон маош, қачон нафақа тушишини жуда яхши билади. Шунинг учун қарзини вақтида узадиган харидорга хоҳлаганича савдо қилади.
Шавкат ҳам ҳар доим шу дўкондан савдо қилади. Бир ойда икки қоп ун олади. Ёғни ҳам 5 литрлигидан иккита олади. Гуручни ҳам одамлар 2 кило олса, у ўн килолаб олади. Аммо пулини тўламайди. Пардагул ҳам сўрамайди. "Қарз дафтар"га ҳам ёзмайди. Пардагул унинг рўзғорини таъминлаб турувчи "ҳомий".  Шавкат ҳар доим дўконга келганда бир гапни такрорлайди: "Сен менинг асалимсан. Шакарим, мен сени яхши кўраман. Сенга албатта, уйланаман".
Шавкатнинг оиласи, хотин, бола-чақаси бор. Унинг айтишича, хотинига кўнгли йўқ эмиш. Бу гапни у ўртоқларига ҳам бемалол айтаверади. Ўртоқлари қизиқиб сўрашади: "Шу тўрткўз Пардагулнинг нимасини яхши кўрасан?".
- Мен унинг пулларини севаман. Сенлар уни "тўрткўз" деб ҳақорат қилманглар, у шунинг учун ҳам нафақа олади. Ундан ташқари унинг дўкони бор. Бу "иккита кон"дегани. "Иккита кон"нинг биттаси эса меники,- дейди у.
Орадан кунлар, ойлар, йиллар ўтиб бораверди. Пардагулнинг ёши ҳам ўттиздан ошиб қолди. Шавкат эса унга уйланиш ҳақида ҳеч ҳам гап очмайди. Лекин дўконга кунда келади. Рўзғорига керакли нарсаларни олади-ю кетади. Неча пуллик савдо қилганини Шавкатнинг ўзи ҳам билмайди. Пардагул эса ҳисоблаб ҳисобига етолмайди. У фақат Шавкатнинг "ширин сўзи"га ишонади: "Шавкат уни бир кун албатта учрашувга таклиф қилади".
   Кунлардан бир кун Пардагулнинг ўзи "гап" очди:
  - Шавкат ака, менинг ҳам ёшим ўтиб боряпти...
  - Билиб турибман. Лекин нима қилай, ахир сени уйимга олиб боролмасам? Аммо бир иложи бор.
- Қанақа?,- қизиқиб сўради Пардагул.
- Сенга уй олиб бераман.
- Қайси пулингизга?
- Машинамни сотаман.
- Машинанинг пулига уй бермайди-ку?
- Мен ҳам шуни айтмоқчи эдим. Шунинг учун сен ҳам...
- Нима мен ҳам?
- Сен ҳам пулдан қарашиб турсанг, ахир сенда имкон бор-ку. Ҳозир туман марказида янги уйлар қуриляпти. Бош тўловини тўлаб олсак, қолганини аста-секин ойма-ой тўлайверамиз.
- Бу ҳақда мен яхшилаб ўйлаб кўришим керак.
- Кўп ўйлама. Ўйчининг ўйи битгунча, таваккалчини иши битади.
Пардагул узоқ ўйлади. Гоҳида ўзининг ногиронлигидан ўксиб йиғлади. Агар кўзларида нуқсони бўлмаганида Шавкатга куни қолмас эди. Унинг бирдан бир мақсади тезроқ турмушга чиқиб фарзандлик бўлиш. Пардагулни Шавкатга фойдаси тегса тегади, лекин зиғирча ҳам зиёни тегмайди. Хуллас, Пардагул Шавкатнинг таклифига рози бўлди. Шавкат унга уй олиб бериб яшамоқчи экан, майли унга пулдан ёрдам қилишга ҳам кўнди. Бироқ, уй кимнинг номига олинади?
Шавкат ўзининг номига расмийлаштирмоқчи бўлди. Пардагул рози бўлмади. Ахир, эртага Шавкатнинг хотини, бола-чақаси даъво қилиб келса, Пардагул қаерга боради? 
 Пардагул шу гапларни Шавкатга тушунтирди. У эса кескин оҳангда деди:
- Ҳа, бўпти. Уй олишим учун менга пул бериб турасанми, йўқми?
- Сиз уй олишингиз учун мен пул беролмайман.
- Унда ўзингдан кўр...
-  Нима қиласиз?
- Мен сенга уйланмайман.
- Сизга мен эмас, пулларим керак экан-да?
- Худди шундай. Сенга мендан бошқа ҳеч ким уйланмайди...
- Менга нима қилибди? Бир айбим кўзойнак таққанимми? Худога шукур, мени ҳеч ким етаклаб юргани йўқ. Кўзи ожизларга давлат уй беряпти. Мен ҳамма нарсани яхши кўраман. Менга шунинг учун уй бермайди...
Пардагул бошқа гапиролмай, йиғлаб юборди.
Шавкатни эса Пардагулдан пул ололмагани учун жаҳли чиқди:
- Тўрткўз,- деб дўкондан чиқиб кетди.
Шавкат шу кетганча қайтиб дўконга келмади. Пардагул аввалига хурсанд бўлди. Кейин эса ўз тақдирини ўйлаб қаттиқ хафа бўлди.