Бу менинг онам

- Бу менинг янги шеърим. Эшитиб кўрасанми? 
Бола шуурим билан онамнинг бу хитобига индамай бошимни силкиб, "ҳа" ишорасини қиламан. 
Онам дилидаги орзу-армонлари ифодаланган шеърни берилиб ўқийди. Мен шоира онамнинг илк тингловчиси бўламан. Гарчи ўша кезлари шеър мазмунини тушунмасам-да, бола тилимда бир нималар деб чуғурлаб қўяман. Онам бу "эътирофимдан" қувониб, юзларимдан ўпадида, "Ўзимни ақлли қизим" деб эркалайди. 
Бу воқеаларни мен унчалик ҳам эслай олмайман. Аммо эсимни таниганимдан буён онамнинг барча шеърларини илк тингловчиси ўзим бўлганимдан фахрланаман. Онам бир умр педагогика соҳасида фаолият юритган. Ўқишни битириб, ишга кирганидан то пенсияга чиққунига қадар минглаб қалбларга зиё нурини сочгандир. Мактабда ўқитувчи, ўқув ишлари бўйича директор ўринбосари, директор, туман ХТБда методист, ҳаттоки орада тил ўргатиш маркази раҳбари ҳам бўлиб ишлаган пайтлари ҳамон кўз ўнгимда. 
Биз тўрт нафар фарзанд ҳеч қачон онамизнинг меҳрига тўймаганмиз. Онам ўз ишидан ортиб, бизни эркалашга, меҳмонма-меҳмон олиб юришга, бир жойларга айлантириб келишга вақт тополмаган. Ўзи ҳам тўй-ҳашам, гап-гаштакларга ортиқча қизиқмаган. Биз доим онам учун ишидан кейинги ўринда турганмиз. Болалигимда билинмаган бўлсада, эсимни таниган чоғим бу туйғу қалбимни кўп маротаба оғритгани рост. 
Кичик укам туғилишидан сал олдинроқ янги иморатга кўчиб ўтдик. Беш-олти ойлик гўдакни 1-синфда ўқийдиган қизчага ишониб ташлаб кетиш учун одам ишини қанчалик даражада яхши кўриши керак? Ҳа, худди ўша инсон менинг онам бўлган. Ҳали ўзим гўдак бўлсамда, ука-сингилларимни қорнини тўйдириш ва рўзғор ишларини бўйнимга олишга мажбур эдим. Дугоналарим кўчада беташвиш-беғам ўйнаб юрганда, мен уйда кичкина укамни қандай овутишни билмасдан қўшилиб йиғлаб ўтирардим. Қизларга ҳавас билан термулганча, онамнинг оддийгина уй бекаси бўлишини, эртаю кеч уйда қолиб, бизга ширин таомлар пишириб беришини қанчалик истаганим фақат ўзимгагина аён эди. 
Етти ёшли қиз алла айтишни қаердан билсин? Укамнинг бешигини тебратиш асносида мактабда ёд олган шеъру қўшиқлар, ҳаттоки ҳикояларни ҳам айтиб берар эдим. Айниқса, мадҳиямизни қайта-қайта айтганимда, укам мазза қилиб тинглаб, ухлаб қолгани ҳамон эсимда. 
Онам қўшни қишлоққа қатнаб ишлар эди. У мактабга эса дарёдан ўтиб боришга тўғри келарди. Мен ҳамон тушунмаган бир нарса бор - қишин-ёзин муздек сув кечиб, тонг   саҳардан бошқа қишлоқ болаларини ўқитиш учун шунча йўл босиб ишлашга онамни нима мажбур қилган? Оилавий аҳволимиз  нолийдиган даражада эмасди, онам ишламасдан уйда ўтирса ҳам биз ҳеч кимдан кам яшамаган бўлардик. Аммо онам бу машаққатлар ҳақида асло нолиб гапирмас, аксинча, кимгадир фойдаси тегаётганидан мамун бўларди. 
Айниқса, дарё тошиб кетган баҳор пайтлари онамнинг мактабга бориб келиши янада қийинлашар, биз гўдаклар унинг соғ-омон уйга қайтишини юрак ҳовучлаб кутардик. Бир гал онам мактабда пайти қишлоқда ваҳимали гап тарқалди, тоғдан сел келиб, дарё суви тошиб кетибди. Сув қайтмагунча ундан ўтиб бўлмайди. Ука-сингилларимни қўлидан етаклаб дарё қирғоғига чопганман. Онам нариги қирғоқда, биз бу қирғоқда югурамиз. Чақирса эшитгулик жой, аммо бир-биримизга етолмасдан изиллаб йиғлаганларимни умрбод унутмасам керак... Оддийгина битта кўприкка зор эди ўшанда қишлоқ. Амакиларим, тоғаларим ёки дадам дарёни кечиб онамни бу қирғоққа олиб ўтарди.
Қишнинг қаҳратон кунлари муздек сув оёқни ўйиб кетар даражада совуқ бўлишини ҳамма билса керак. Одамлар иссиқ печкани олдидан қимирлагиси келмай уйда ётган пайт онамга шунча азоб нега кераклигини тушунмай қийналардим. 
Бугун сал совуқ тушса, онамнинг оёғи симиллаб оғрийди, бир марта операция ҳам қилдирди. Аммо тузалгани йўқ. Бир пайтлар сув кечиб юрганларининг асорати эди бу. 
Онамдан ўша пайтда нега бу аҳволда ишлаганини кўп маротаба сўраганман. Аммо ҳар доим бир жавобни эшитганман: "Ахир, кимдир ишлаши керакку!". Онам билим берган болалар бугун жамиятимизнинг турли соҳаларида фаолият юритади. Нимадир юмуш билан ўша қишлоққа йўлимиз тушса, "муаллиманинг қизи" дея дарров танишади, ҳурмат қилишади. Ҳамон "устоз" дея йўқлаб келадиган шогирдлари бор. Менимча, онам учун бундан катта мукофот ёки миннатдорлик бўлмаса   керак. 
Мактабда ўқиётганимда онам жуда талабчан бўлган. Ҳамма фандан албатта беш баҳога ўқишим шарт эди. 10-синфлигимда фан олимпиадасида қатнашдим. Олимпиада бўладиган куни эрта тонгда туриб қарасам, тизза бўйи қор. Аксига олиб, шу куни дадам ҳам уйда йўқ. Онам мени олимпиадага кеч қолмасин, дея жони ҳалак. Туман марказигача анча йўл, камига бу пайтда кўчада машина топиш амримаҳол. Онам олдинда менга йўл очиб боряпти, мен эса уларнинг изидан амаллаб юриб кетяпман. Олдинда кетаётган онам бу иши билан худди мени йўлимни ёритувчи машъалага ўхшарди. 
Мен буларни нега эслаяпман? 
Яна баҳор келди. Атроф гулу майсага бурканмоқда. Яшариш ва яшнатиш фасли барчамизнинг қалбимизда эски хотираларни уйғотиб, дилларимизга хуш кайфият бағишлаши бор гап. Қолаверса, 8 март - Халқаро хотин-қизлар куни, мунис ва меҳрибон оналаримизни ардоқлаш айёми... 
Мен юзлаб ўқитувчию қурувчилар ҳақида мақолалар ёзганман. Уларнинг қилган-қилмаган ишларини касбим тақозоси туфайли чиройли тарзда ифодалашга ҳам мажбур бўлганман. Аммо... Мен учун умрининг энг гуллаган, гўзал дамларини бағишлаган, ҳали-ҳамон мен ҳақимда қайғурадиган, қувонсам бирга шодланадиган, хафа бўлсам дунё кўзига тор кўринадиган онам ҳақида ҳеч нарса ёзмаган эканман. Тўғри, онам ҳақида газета-журналларда мақолалар чиққан, унинг шеърлари китоб ҳолида чоп ҳам этилган. Аммо мени журналист бўлиб етишишим учун энг катта сабабчи бўлган инсон - онам ҳақида ҳеч қачон ёзмаганман. Аслида онамнинг орзусини ушалтириш учун ҳам журналистика соҳасини танлаганман. Аммо у ҳақда нимадир ёзишга журъатим етмаган. Бунинг сабаби бор, албатта. Онам ҳақида мен шунчаки ёзолмайман. У ҳақдаги кечинмаларим, ҳис қилганларим, ўйлаганларим оддий қоғозга сиғмайди. Ўйлаганларимни борича ифодалашга олти йиллик билимим, ўн беш йиллик тажрибам камлик қилади. Сўзларим оддийдек, қаламим ожизлик қилаётгандек туюлаве-ради... 
Бир сафар мен ҳам нокамтарлик қилсам, нима қипти? Ахир, бугун оналар байрами. Шу боис, онам ҳақида ёзганим ҳеч кимга эриш туюлмайди, деган умиддаман. Зеро, онам каби фидойи, умрини фақат бировларнинг боласини билимли қилиш учун сарфлаган, уй-рўзғор ташвишидан ишини устун кўрадиган устозлар юртимизда минглаб топилса, ажабмас. Укаларим неча маротаба "Она, невараларингизга қараб уйда ўтирақолинг" деган таклифни айтишган. Аммо онам уларга доим битта жавобни беради: "Мен мактабга бормасам, ишламасам касал бўлиб қоламан, ҳатто маош беришмаса ҳам майли, аммо танамда куч-қувватим бор экан, мен ишлайвераман" деган бир хил жавобни эшитишади. Онамнинг машаққатли касбини кўриб улғайганим учун ҳам болалигимдан ўқитувчилик касбини танлашни хоҳламаганман. Бу касбга ҳавас ҳам қилмаганман. 
Бугун мен ҳам онам сингари онаман. Англаб етганим, инсоннинг бу ҳаётдаги энг катта омади, оиласи билан бирга, севимли касбига эга бўлиши ҳам экан. Шундай экан, онам сингари аёллар учун устозлик илми, иш доимо биринчи ўринда бўлиб қолаверади. Зеро, аслида ҳам шундай, энг фидойи инсонлар касбини чин дилдан севган инсонлардир. Онам каби фидойи, меҳнаткаш, доимо эл учун яшайдиган барча аёлларга байрам муборак бўлсин!